Y Cyfaill o'r hen Wlad yn America; online

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at http : //books . google . com/|



Digitized byCjOOQlC



Digitized byCjOOQlC



Digitized by



Google



Digitized by LjOOQIC



Digitized byCjOOQlC



Y CYFAILL

O'R
SEP CTLCH6RAWN O WTBODAETH FUDDIOL 1% CTMRT,



Til CTIIllWTa



AMRTWIAETB O BETHAU O NATUE QEEFTDDOU MOESOU A DYDPOROL;



â– cms CTTAmODMAVAO MBWM

BAKDDORIABTI A FIBROBIAITI.



DAN OLTGIAD

WZ&&ZAX aOW&AMBS.



OARLLENAp COFIA, YSTYRIA.



LLYVR V.



AROaAFFWTD GAN EVAN E. ROBBRT8, 1 BICH[r«BNECA.
MDCOC ZLIL



Digitized by LjOOQ IC



Gjit 3U60



x/







MICRORLWED
ATHARVAHO



Digitized by



Google



ANERCHIAD

TG(Afglfdd iiiei GffdgensHf r Ctkbt tk Axbkica, or ddkoedd y flwyddyn

1842.



GniT Hawbdoas :

Cawsom gynnaliaeth dyner ein Creawdwr daionus i gyd-deithioy nes y
tte olwynion chwimwth a didor amaer wedi ein dirwyn yn agos i derfyn
Uwyddyn arall eto ; myrddiynau lawer oeddent yn ei dechreu yn hoeniuwych
tf 7 belen ddaearol hon, ydynt wedi ysgwyd ymaith farwoldeb, croesi y wAl
ddiadkniyacerbyn heddyw yn anneddu byd yr ysbrydion : efelly y dygwydd i
lawer o honom ninau cyn y gwelir chwyldro blwyddyn ychwanegol ; y mofynwn
«byii y c)rfnewidiad difrif-ddwys, anocheladwy ac anniwygiadwy^ y cyfryw
€ow ac anian ag &'n cymhwyso i feddiannu a mwynhaa gwlad well, a bono
jn un Nefol !

Gorpbena y rbifyn hwn y bumped gyfrol o'r *Ctfaill o'b Hin Wi.ad yv
Akibica.' Cymhellir ni i gredu fod yn y bump gyfrol a gyhoeddwyd ac a
n^gvwyd yn eicb plith, beblaw helyntion cydfynedol y byd a'r amseroedd,
Itver bethau gwir fuddiol mewn Duwinyddiaeth ac Anianyddiaeth, a fyddant
jn ddyddorawl ac adeiladol mewn amser i ddyfod, yn gystal a thra yn newydd.
Bin kancan ydyw eich gwasanaethu i'r dybenion goreUf a thra yn gosod o'ch
blaen hanesion pwysig o ddygwyddiadau yn y byd hwn, carem, trwy yr un
cytrwDg, allael arwain eich meddyliau at wirioneddau sefydlog y byd arall.

Gwyddoch fod y 'CyfaiU' wedi teithio wrtho ei hun am ddwy flynedd yn
rich myag, ond erbyn hyn mae iddo ddau gyd-ymgeisydd ar y maes, ac yn
Sym&int a bod y ddau hyny dan nawdd uniongyrchol enwadau crefyddol,
gorfodogwyd ninau i droi at ein brodyr, y Trefnyddion Calfinaidd ; a theilwng
V cofnodi iddynt ein cynnorthwyo yn unfrydawl ac egniol ; gwnaethant
kyuy hefyd mewn tymher o haelfrydedd nid cyffredin, eef, heb ymofyn genym
Syfyngu y Cyhoeddiad mewn un gradd at eu gwasanaeth neillduedig hwy ; ac
mewn canlyniad mae 'r «Cyfaill ' yn parhau yn gyhoeddiaJ rbydd ac agored
1 bob plaid ac enwad, crefyddol a digrefydd : a dyledus yw i ni ychwanegu
fed yn mhlith y gwahanol enwadau amr3rw ag aydd yn parhau i'n cynnorthwyo
yo siriol. Ni wrthodwyd un gohebiaeth erioed genym o herwydd enwad
twfyddol yr ysgrifenydd ; bernir yr ysgrifion bob amser ar eu teilyngdod eu
OQnain, heb un ymholiad o barthed person y gohebydd. Yr ydym wedi
yuKirechu byd ag a allem, i ochelyd pob peth a amcenid i ddolurio neu isel-hau
perBonau ; tra, yn gydunawl a'n dyledswydd at y gwirionedd, yr hon ystyriym
yn benaf o bob rhwymau, nid ydym wedi petruso mewn unrhyw amgylchiad*
'oddi lie i'r hyn a famem yn ddg ac uniawn.



Digitized by LjOOQIC



iT Rhagymadrodd y Golygydd.

Gyda golwg ar yr Hanesiaeth Gartrefol a Phellenig a gynnwysir yn y
gyfrol hon, mae genym lawer o achosion i gyd-lawenychu, er bod rbai pethau
yn parbau o natur drist a gofidns. Mae beddwch y wlad bon a gwlad ein
teidiaa wedi ei sicrbauy fel yr byderir, ar sylfeini boddh&ol a safadwy. Ac ar
ol amser o galedi a pbrinder anarferol yn yr Hen Wlad, yn cael ei ganlyn
k therfysgiadau, mae cynnulliad Cynhauaf toreitbiawg wedi dwyn graddau
niawrion o esmwytbdra a chysur : drwg genym orfod parbau i gyboeddi
cynnifer o lofruddiaetbau ac bunanladdiadau. Tn y wlad bon, y mae y
mwnau cyfnewidiol, yr aur a'r arian, yngbyda'u.cynnrycbiolwyr mwy distadl,
yagrif-nodau yr Ariandai» yn wasgedig o brinion, nes anbwyluso pob masgnacb ; .
etoy meusydd cynnyrcbfawr yr amrywiol Daleitbau, wedi dwyn y fatb gyf-
lawnder o ymborth i ddyn ac anifail, a eilw yn ucbel am ein dyiolcbgarwcb.
Hefydy canfyddir yma fod y sefydliadau buddfawr — ^yr Ysgo] Sabbotbol» Lie*
daeniad yr Ysgrytbyrau^ y Cenbndaetbau Tramor, a Dirwestiaetb yn parbau
yn fywiog a llwyddiannus.

Tr ydym yn deall fod rbai railoedd o'n cyd-genedl wedi ymfudaw atom
eleni ; y mae cyfyngder presennol y wlad yn ddigalon iawn iddynt, ond troant
eu gwynebau yn gyfiredin iV Goriiewin Pell^ He y c&nt angbenrbeidiao bywyd
am ycbydig lafur» i aros tymbor mwy cysurus— os gwel Rbagluniaeib yn dda
ei «dferyd i wrtbrycbau m6r annbeilwng.

Cydnabyddym yn wresog ein gorucbwylwyr, gobebwyr, a'n boll dderbynwyr
am barhiLd eu pleidgarwcb i'n Misolyn ; er bod y prinder cyfiredinol presennol
yn eflTeithio yn ddwys arnora ninau— nid ydym wedi derbyn yn agos ddigon
eleni i dalu ein trai:^ argraffyddol ; eto, gwyddom fod byny yn ofidus i'n boll
bleidwyr fel ninau.

Gan ddymuno i Dduw pob grks eicb Uwyr fenditbio,

Y parhaym» eicb gwael, ond dtdwyH ewyllysiwr da,

WM. ROWLANDS.
Utiea, C. N., Rhag. laf, 184?.



Digitized byCjOOQlC



DANGOSEG.



A TuiUL

Acb-len Crist 304

AddewidioD, 134

Addoldai, agoriad d«u gywegriad 66| 218, 310
Addoliad Tealuaidd, .857

Agerdd, 234

Angfaallineb ymgyfieithio, . 300

Afflddiffyniad i * Wragedd y Vmt,' . 46

Ammodaa a Dirwestiaeth, . 348

Amser Daw i ymweled &*i bobl, . 166

Aatinomiaeth, 224

Aowybodaeth alaethat yn Nghymni, . 316

Anbiad tniaD, 820

Ateb, aylwar 16

Atebiad i weddi 166

Atebipa Rhifyddegawl, . . 48, 79, 112, 270

Athronddyag, 270

Athiylith foreuawl, 269

Awrlflisiaa , dechreuad y ddyfais o wneutbur 73
B

Bathaarian, 803

Bedd-faen St. Bernard, . .301

Beirdd Cymreig yn America, . . 238

Beth nad yw yr angelion yn ei wneyd, . 320
Bibl Gymdetthas Brydeinig a Tbramer, . 216
Blaenoiiaid eglwyaig, .... 296

Blino ar Grefydd, 7

BIwyddyn aetb heibio, adfyfyriadau ar y . 11
'* sydd yn decbreu, rbagfyfyriadau ar, 13
Bljnyddoedd hwyaf, y . .256

BuwrwTD, .... 135,167,358
Brjcheoyn ar yr Haul, ,96

Bocbwedd a Maiwolaeth y Parch. George

Whitfield, . 161, 225, 257, 289, fU, 353
Bwcaigolea,y . *^ ' 335

Bjd, am y 360

Bysyfodrwy, 320

Bywyd dynol, y 140

C
Calfioiaeth, golygiadan y Parch. Christmas

ETana ar . . 164

Cann Mawl, doll anweddaidd wrth . . 77

Cariad brawdol, 832

Carng awyidAn 96

Caagliad cyntaf, y 320

Cilholic, yatyr y gair . .308

Cellwair, nea ddigrifWch fel moddion

diwygiad, .198

Cenedlaeth nevfydd, 320

C^-adail y diweddar Barch. John Owen, . 342
CofiiHT— y,Milw. Isaac Shelby, 1 ; y
Parch. Wm. James, 33; Mrs. Eliz.
Jones, 33 ; Mt. Griff. Gwynne, 34 ; Mr.



Tadal

Griff. Jones, 97 ; Mrs. Ann Morris, 193.
Conference y Wesleyaid. .96

Cranevilie, ...... 87

Crefydd deuluaidd, 232

Creu trwy lawn, 140

Crist y Ffordd, 1»8

*» croeshoeliedig, . 357

Cwymp Anghrist, . i .16

Cwyno heb achos, . . . . ' 256
Cydnabyddiaeth am y cyfraniadaa at dala

dyled Capel y Trefn. Calfinaidd yn

Minersville, 1J8

Cydwely dyeitbr, 256

Cydwybod, 108

Cyfarchiad Wm. Aubrey, .105

Cyfarfod i areithio o blaid yr Ysgol Sab-

bothol, 56

Cyfarfodydd a Chymdeithaaau Cymreig-

yddol, . . . 55, 152, 246

CyfeiJIion, .256

Cyflogpechod, 198

Cyfoethog a thlawd .320

Cyffes Ffydd y Metbodistiaid Calfinaidd, . 14
CylchwylianCrefyddolC. N., 184-5

Cymanfa flynyddol Ysgolion Sabbotbol

Remsen, &c., 341

Cymanfaoedd, Cymdeithasau, dec, Dir-

westol 22, 25, 52,54,118, 151, 180—1—2,

246—7—9, 279, 280, 368

Cymanfaoedd, dtc, crefyddol, 25, 119, 154,

216, 244, 309

Cymdeithas Haelionus Dewi Sant, . . 369

Cymdeithasau Budd ac Haelionus, 182, 217

u «« li 245

Cymdeithasau Gwrthgaethiwawl, . 89, 342



Cymedroldeb, .


. 44, 109,


172


Cymro babanaidd dysgedig, .




43


Cymundeb anmhieidiol, .




267


Cyn wired a phregeth,. .


.


376


Cynfrodorion Ynys Piydain,


. 167,


199


Cynghorion Meddygol, .


. 206


270


Cynnulleidfa a drochwyd, y


. . 164,


238


Cynnydd rhyfeddol milod,




96


Cystuddiau — yn fenditbiol, 39 '


y saint, .


48


Cysgu mewn addoliad, .




137


Cysur i ddynion bychain,


.


256



D

Darilen Uyfrau, 6

Dawnsfa, y 203

Defoyddioldeb haiam, .... 205

Delw Daw, Ill



Digitized by



Google



vt



Dangoseg.



Tadal.
Derbyniad i'r eglwys a dysgyblaeth ddi-



dueddi
Diaiddelwi, y dylem alaru wrth
Diddyfnedig o*r byd,
Dihenyddiad Die Tamar .
Diniweidrwydd bachgenyn dirwestol,
Dirwest, ystyr y gair

" ai ei thir ei bun,
Due a'r Corad Cymreig,
Dwyibl ddirgcledigaetbaui
Dydd fy Ngenedigaetb, .
Dydd Gwyl Dewi Sant, , 27. 130,
DycbymygioD a DehoDgliadaa,
Dygwyddiad bynodol,
Dyhiryn dychweledig,
Dyledswyddao gwr a gwraig, .
Dymu yn l&n,
Dysgyblaeth eglwysig, .
Dyegyblaeth eglwytig, penderfyniad

ig mown ....
Dywediadau cynnwysfawr,



7

. 39
. 198
. 317
. 224
. 303
. 861
. 361
. 199
. 103
153, 182
49, 111
. 300
. 262



pwya-



256
348

348
14



Edifeihol, yr 231

Ef, ae Efe, 364

£oLUBRAi>— ar Act. iz. 7, a xzii. 9 ; Luc

iz. 53, a loan iv. 39 ; Esay zlvi. 10, a

loan XT. 16, 47 ; Rhuf. ii. 18, 77, 107;

Esa. xlvi. 10, a 2 Pedr iii. 9, 10, 110;

Mat. z. 1, a Luc z. 17, 143 ; 2 Bren.

viii. 17, a 2 Cron. zzi. 20, a zzii. 1. 2,

175 ; Rhuf. y. 12, 206 ; Heb. vi. 1,

207; Mat. yi. 13, a lago i. 2, 240;

Mat. yiii. 22, 271 ; Prcg. z. 20, 372;

Mat. yiii. 28, a Marc â–¼. 12, a Luc yiii.

26, 303; Mat. iii. 15, 335; Preg. â–¼.

8, a Rhuf. yiL 23, a yiii. 19, 364 ; 2 Cor.

y. 1, 365

Eglwysi y Trefn. Calfinaidd yn America, . 336

* EiN DiEABOL Dt,' 8, 39, 72, 106, 135, 298,

329, 358
Enwau priodol, tarddiad ac arwyddocAd . 139
Erchylldod ineddwdod, . . . ,301
Etholedigaeth Duw a dyledswydd dyn, . 37

Ewyllya Duw, 301

EUteddfodawl, 20, 85, 116, 148, 113, 250, 282,

311
FF
Ffeithiau anianyddol, . 106, 299

" astronomyddol, . 136

Ffolineb y tyngwr, 269

Ffordd effeithiol i gadw gwinrawn . . 376

Ffraethineb, 192

Ffraeth a phriodol, 376

* Ffwleriaoih,' y Parch, J. Jones, a . .348
Ffydd, 301



Ffydd y Siglwyr, .
Ffynnon hynodawl.



Tudal.

. 2ar7

. 376



6



Galar, 299

Gallu'r Gwirionedd, . . .366

Genbdioabthau, 28, 57, 155, 183, 218, 250,

281, 312
Godro gwaitheg trwy agerdd, . 876

Gofal Duw am ei bobl, .... 134

G6f dysgedig, y 904

GopYNiADAU, 16, 48, 112, 143, 176, 208, 240,
273, 304, 336, 365
Gofynion yn cael eu cyfeirio at Athrawon

yrYsgolSabbothol, . . .287
Gohebiaethau cyhoeddus, . . .76
Gormod o sdl dios Ddirweat, . . 268

Goruchafiaeth ar anfiyddiwr, . . 166

Gbamadaeo Ceeddobiaeth, 49, 112, 144, 209
Gwaedd Hanner nos, y, . , . 294

Gwagedd y byd, 166

Gwahanol achosion, .... 224
Gwaredigaeth Ragluniaethol, . . 301

Grweddi fi^r i'r dyben, .... 6
Gweinidogion yr eglwysi c3mnulIeidfaol, at 352
Gwraig ddiog, pa fodd i drin .192



Haelionnsrwydd Cyrus .... 205

Halogiad y Sabboth, .196

Hanes rhyfedd a gwirioneddol, . 171

" Bryniau Cassia, . . 232

Hanesyn rhyfedd am Romanus, <Slc., . 133

Hanesiaeth Gartrefol, 20, 59, 85, 116,

149, 180, 213, 244, 279, 308, 341, 368, 370

Genhadol, 60, 83, 123, 277, 340

" Bellenig, 29, 61, 90, 123, 156,

186, 218, 252, 279, 313, 347, 372

Haul a Lloer, yr â–  . . . . 265

Heb gredu gan lawenydd, . 272

Hen amser gynt, yr . . . . 320

HenGanfed, yr 96

Holwyddoreg ar Angeu a'r Fam, . 67

" ar lawn Crist, . . .101

" ar iawn lywoihraethiad y tafod, 229, 261

Hunan-dyb, banes Mr 129

Hunan gyfiawnder, 199

I

lafa, 207

lau bhodasol, yr 881

lechyd, i ddiogelu 820

luddewesau, 128

LL
Llongau a goUwyd, . . .96

Llythyr y diweddar Barch. J. Elias ar
Neillduad y Parch. Robert Williams, 36
" hynod Ffranc bach, . .71



Digitized by



Google



Dangoseg,



vit



TadaL
M
Maintioli swyddi Cymru, 6lc., . 169

March Gwyn, y 104

Marwolaeth y dawiol a*r annuwiol, . .331

Habwolabthau Cabtbefol, 28, 66, 89, 121,

155, 184, 218, 260, 281, 312, 344, 370

Pellenig, 32, 64, 95, 128,

191, 223, 265, 288, 319, 351, 375

Meddwl digyffio, 256

" difrifol, . .224

Meddyliau ofer, 7

Meddyginiaeth anffaeledig i*r enaid, . . 236

Melchisedec, 363

Michael yi Aich-angael, a phiopbwydol-

iaeth Enoch, 176

Mozdaith faith a thor-calonus, . . 219

Mynediad y Goichymyn allan, . . 272

N

Nefoedd, y 296

Newyddiadur cyntaf, y . .96

Noah, 271

Nodaa balchder, 41

NosoD gyda 'r Millenaid, , 301

O

O&gwakh, 379

Offerynaa cerdd, 333

Qrachwyliaethao hen a'r newydd, yr .176

P
Pa ibdd i gael gweinidog da,
P^r, gwneathnriad
Pediod gwreiddiol, .
Pechod cyntaf, y .
Peggy 'r glee, cofiant
P»«teTB — gan y Parch. Hemy Reea,
" " " Hogh E. Roes,



William Aobiey,
Edward Jones,
Morgan Howells,
Dafydd Williams,
John Jones, .
Thomas Jones,



201
96

ni

75
3
85
65
100
130
163
164
195



Tadal.

Pregcth gan y Parch. John Eliaa, . . 227

" Henry Rees . 269, 291

" Thomas T. Brans, 354

Plregeth angladdol i'r Parch. J. Elias, . 323

Priodasan, 28, 58, 121, 156, 183, 218, 250,

281, 312, 344, 370

Pumpffaith, 339

Puseyaid, cyfeiliomadau y .186

R

Racine, igo, 308

Rechabiaid, y 863

Rheswm o ben gwrthddirwestwr, . . 224

6
Ser yn syrthio, y . . ig

Sicrwydd, •■.... 272

Swnyddiaeth, 193

T
Tawelwch meddwl, .... 224
T6,yllwyth cyntaf o . igj

Telynorion bychain Cytareig, y . 288

Tobacco a Threwlwch, . .100

Traul deuluaidd Brenines Prydain, . . 41
Troi ban yn gerrig, .... 96
Tnigaredd a theilyngdod. .198

Ttwysooaeth CrMftu-^1, 62, 92, 125, 168,
188, 221, 258, 285, 314, 348, 373
Unfed-awr-ar-ddeg, yr . .69

Urddiadau, 191^ jie

W

WeUh neu WeUh, 207

Wisconain ac Iowa, .... 368

Y
Ymadroddiondetholedig, . .70

Ymenyn y Oaaaf, 140

Yagol Sabbothol yn addoliad, yr 9

" " llafnrynyr . .364

YsoouoN Sabbothol y iSrein. Calfinaidd,

yn America, eu rhif a'u llafiir am y

flwyddyn 1841, . . 26, »7, 66, 67

Yspeiliwr, yr Aich-esgob 9haip a'r . .48



BAMCMOaO r& BA&DDOmASTB.



A Tadal.

Adgyfediad, TT 838

AMidi 0^ H«n Wlad, 18

kanAiad «t 7 Pncli. O. Jones, Ac, ... 178

Aamh 7 Paich. W. Rowlands, EaglTn i . . S75

AMnaoid Ymdaiwol, ...... S06

AsiMdMaH^ 114

Attbi<F7(iri«)d,'*c, 10

B

Btdd^rgnir, 178



Tadd.

Bedd-fiMD 7 Ptroh. Ebeneser Monia, . . . MS

^BTddafasgeaiti, Oaagvii,* .... 838

C

Caenlrog-N«w7ddarollurfoidaith, . . . 836

CiaMoaos, 337

CAaYmadawolG.H., SO

CardottTn enrydndif , 7 838

Carol Naddif, 366

Cenfigen, 838

Clod DiTwaatiaeth, 836



Digitized by



Google



vtu



Dangoseg,



Tudal.

Coffadwriaeth am y Parch. Ebenazer Morus, . 146

Crist >n Rhjfeddol, 114

Cwjmp a chjfodiad dyn 806

Cwyn yr Amddifad, 18

** yr Enethig amddi^ ar ol ai tbad, . Sll

Cybydd a'rMeddwyojAwdli^ .... 975

Cydnabyddiaeth i Wilym Fardd, .... 367

C yfajll,* owyn o horwydd symodiad swyddfa y . 10

" Anerohiad t*r 90

" " 80

" EnglyniV 338

Cyllwr tngywyddol jrr enaid, .... 18

Cyfnewidiolrwydd y Byd, 305

Cymdeithas Ddinrettol, i'r 338

Cynf hor Hen Feddwyn, dko, • ... 806

D

Dinreatiaatb, 81

E
Edifeirwch Meddwyn, Ac, .... 148

FF

' Firm Bamky' tk* SIS

Ffbledd y Maddwyiip S75

<FfrwytbyMyfyidodaa,* 888

6

Galareb ar ol y Paich. John Eliaa, ... 177

** ar ol loan Dafydd, .... 941

Galar gwT ar ol ei wraig, 949

" amfyNgwlad, ..... 975

" Benmlliai, 387

OohaUaethaa Imddiol * Cymo/ ar .918

OwagoddyByd, 118

Gweddi Daar, y 19



Tadal.
H
Hunan-dyb, chwe* Englyn i Mr. ... 949

I

Pr plant byw a mmrw, 806

LL

LlaisyGraadigaath, 974

M
Marwolaeth y Parch. John Eliaa, .114

<« T. ao I. Ambrose, .... 81
" Joseph T.Haghea, .... 114

Marwnad Mr. D. Hoffhes, 80

Molaird i fonoddigasaa Caerefhv-Newydd, . . SIS
Myfyrdod ar y Cloe yn tan>, .911

O

Ooheneidian y Galarns, S74

Ooheneidian galama ar ol Mra. Ann Morris, . 807

P
PahamydimyiayrannawioIDdawl . 806

Pendeifyniad Dirwestol, S75

Priodaa y:Pandi. J. J. Jones, .918

" " T. J.Enma, .... 976

** Mr. Daniel Evans, .... 867

R

Rhagoioldeb dwir a Uaeth, 975

8
Si6n Dafydd i'w ben, 114

T

Tkfani, Enfflyn i'r 9li

Taith y persrin, 949

Y

Y Fan,* am ««

Tmson Cato, ^87

Tstyriaathau ar Falchder, V4



VSL nDUnUJLBTB.



Casmwblb. M. N., 6,6,8,4, 115

Etc. M. N., 6, 6, 6, 6, 8, 8, 910

CoiiowBST T •wABSDioioif. M. N. 6,6,6,6,8,8, 146

OoBPKXirwTD. M. H. 8,6. 4Uinell, 51

LLAM^mMOif. M. N. 7,6. 811ineU, 976

LLAH«OLLBir. M. H. 8,8. 4UineU, 807

Paboicia. M. N. 7,7,6,5,5,7, 17

PBBBBTif. M. N. 7,6. 8mne]l, 170

Pbitmobfa. M. B. D - ~ 948

80AB. BL N, 6,6,4,6,8,8,7,6, ^ 89

TUDOB. M. N. 6, 6, 10, 8, 8, 7, 6, 880



Digitized by



Google



Digitized byCjOOQlC



f.'



C' ^






CIHOEDBIAD CYMA.NFA.

Cynnelir Cymanfa y Trefnyddioa Calfinaidd yn Cincinnati, Mawrth y 24, 25, 26, a ilT, 1S4!

Hysbysrwydd

Tn XI8IAD — Am langc o*r cnw Rowland Williams, brodor o Lanwrin, swydd Drcfaltlwyi
Qoffledd Cymru. Baeth i'r America yn Mai, 1840 ; a bu yn gweilhio y rhan fwyaf o'r Hi
caniynol yn am>s i Newport. Cychwynodd o Utica yn mis Hydref, yr un flwyddyn, tua IS'ew
York, fel yr ydys yn barnu ; ac er y pryd hwnvv, ni chly wyd dim oddiwrtho. Os ocs rh ywu
yn gwybod rhywbeih o'i banes o'r amscr dywededig hyd yn awr, byddir yn dra dyiolchgar idd
am ei hysbysu. Cyfeirier at William Peters i ofal Golygydd y ' Cyfaill.'

HEFVD,

Gan Dafydd Dafies, am ei wraig, gyda 'r hoii y mae un mab a phedair merch. Yr oedd\'nt yi
byw gynt yn yr AUt Isa*, swydd Drefaldwyn. Daethant i'r wlad yma fis Gorphenaf divveddaf
Oa daw hyn byd i ryw un a wyr eu banes, gwna gymwynas fawr i'r boll deulu drwy hysbysc
m^wn llythyr i Olygj'dd y • Cyfaill.'

Ymofyniad

O* gwyr an o ddarllenwyr y ' Cyfaiir am ddj-n o'r enw Dafydd Jones, bragwr. grnl o'l
Trallwmi swydd Drefaldwyn, Cymnj, yr bwn a ymfudodd i'r wlad hon yr Haf diwcddaf gyda*i
Uong * Orpheus.' Gaol clywcd oddiwrtho trwy lytbyr fyddai yn dda gan ei gyfaill Wm. Row-
lands, Waterville, Oneida county, N. Y.

CYFFRWYTH LLYSIEUAWG

(Vegetable Elixir)



Meddyginiaeth sicr i'r

ilwg (Scurry), lanwyMan, Cryd-cymalan, Annlirculiad, Graeanwst, Llwynwit,

(Jtumhago^) &c., &c.

Hefjrdf ei bolen {pill) uchelglod y purwk, er gwellhau ciirfeydd yn y pen, surni yn y cylls
A«.i i'w gynteryd ynghyd neu beb y Cyffrwyth.

Ac hetyd y belen hynodawl a elwir yr Asthmatical or Phthisical Pill, meddyginiaetb sicr &
ph>riwio», oddiwrth y Fygodfa {Astkma)^ a'r Nych-glwyf (Phthisis) yn ci boil amrywiaethau,
yn gjgula cbeg-wicbiac&u a pbesychau cyflircdin, yn tarddu oddiar :mnwyd.

At worth gan J. E. Warner, Cyfferiwr, ar gongl Heolydd Genessee a Whitcsborougb^ yr
uiiig Omcbwyiiwr am y Feddyginiaeth hon yn Utica.



PRISIAU

CYFFREDIN CYFANWERTH CAEREFROG-NEWYDD.
♦% [A ddiwygir yn fitol i'r * Cyfaill o'r Hen Wad,'] ^♦^

IJwdlV. (y Con' Pwy«.) iCeiich, 45 i - «

Pn«, - $5 mi I Birydydd.



Jf^nl, 5 35 i 5 50

cao.

LciTwQ, (y Cdlaraid-^ Baril) 50 1 10 00

Tityialat •..•....«%•..........-........ i

Cmx*ifi6,(JLMikneitty)7&nwSL, 8 00 i 00

Plu. (y Puyt.) »

Jiyw,Tr«nor, - 13 \^ 241

" Amsnmuddd ~ 33 1 - 42

PeUllad. (YBoHL)

OorSttOB CMwfrog^N«vrydd, » - —

GMDlwOrllewiBol, 6 62ii 6 08i

DteM Ridimaiidi ~ i

Td. {YBwntl)
OwmAf. -'- 1 30 i 1 35



Cig Eidion (y goreu) y ft«r»i, 7 50 i 8 25

Eto, - (da,) 4 50 j 5 «5

Eto, (i'wlwytho), i

Moch (y goroa,) 25 i 10 00

Eto, (da), . 7 00 1 - -

Ymonyn, (yjneyj,) Oosheii, -20 i — SI

Eto, Canolig, i

Eto, (iV Iwyllio.) -10 i — 14

Eto, (Philadelphia,/ - - i

Lard, - fi i — 8

Cawu, - (J i -_ 7

Ffolenau, (i/ionv,). - 6 i —

Gwlan. {Y Puys.)

Am. Saxony, (cflii,) 43 i 45

Eto, Menno, (eto,) 35 i.88



Digitized by LjOOQ IC



Digitized by LjOOQ IC



ULIJLW* ZGJLJLO 0IBIISILB7*



Gtrtlwyd ar dnnl D. L. .ToxES, Tsw., C. N. ; ac anrhegirTd ganddo ef i'r
* CyfaiU o'r Hen Wlad.'



^V



^



Digitized by LjOOQ IC






Y CYFAILL.



Rmr. XIJX.]



lONAWR, 1842.



[Cyf. V.



C O F I A N T

T HILWEIAD ISAAC SHELBY,

CnCRO O WAEDOLIAETH ; MILWRIAD YN Y RHYFEL CHWYLDROAWL, A LLTWIAWD^
CYNTAF TALAITH KENTUCKY.



OAn DANIEL L. JONES, TtW.



Ganwtd gwrthddrych y Cofiant hwn ar yr
lleg o Ragfyr, 1750, yn agos iV Mynydd Qog-
leddo!, yn Nhrcfedigaeth Maryland, lie yr ym-
aefydlaaai ei dad a*i daid, ar eu d^odiad o Gymru
i'r wlad hon. Tcrfyagid y rhan hono o'r wlad
yn yauxl ei ieuengctyd A brwydraa Indiaidd.-^
Ni cbafodd ond addysgiant Scisonig cyffredin ;
ond, yn gyffelyb i'w dad, wedi ci gj^nnyigaedda
•i cby&nsoddiBd haiarnaidd, yn allaawg i ddy-
oddef anghenoctyd mawr, a Uafurwaith caled,
^yg^y^ ^f > fyny i*r helwriaeth a defhyddiad
ariaa.

Pftn yn 21 oed, aoth i gartrcfu i Virginia Or-
Ilowinol, to hwnt i fynyddoodd yr AUejfhany. —
Yr oedd yn la-gadben yn nghydrds {company) ei
dad yn rhyfol goffadwy Kenhawa, am yr hon y
crybwyliwyd oisoes yn Mucbdraeth ei dad, yn
y rbifyn diweddaf. Hon oedd y frwydr galetaf
4*r lodiaid gogledd-orllewiBol-^parh&odd o god-
iad fayd facbludiad haul — a'r tir am fiUtir bob
ochr i*r afon Ohio a feddiennid ^an y plcidiau
gwxthwynebol. Yr Indtaid, dan ou penaeth
enwog Comatalk, A fiuisant yn y nos. Ar der-
fyn y rhyfel-dymhor bwnw, yr la-gadben Shelby
A oaodwyd gan y Lly wiawdr, Argl. Danmorc, yn
ail meWn Uywyddiaeth, ar amddifiynfa a adoil-
•dwyd ar y tir Ue y buasai y frwydr waedlyd, ac
yno yr anwodd hyd y flwyddyn 1775, pryd yr
jmadawodd i fyned tua Chcntucky. Ond dy-
chwelofld yn fiia i oddiyno iddei gnrtref yn Vir-
ginta, lie, jn Gtirphenaf, 1776, y goaodwyd ef
g«n Gyfeisteddiad Odiogelawl Virginia, yn gad-
Uo ar gydrte o filwyr. Ac yn y fl. 1777, goa-
odwyd af gan y Llywiawdwr Henry o Virginia,
yn Olygwr anghenreidiAu dros gorph mawr o
fiwyr, mewn gwahanol amddffiynfeydd ar y cy-
flSoiao. Gwannaethodd hefyd yn y awydd hon